[Titel] Natuurplan, Gewestelijk Programma voor Pesticidenreductie 2016-2022.

Getuigenissen over de partnerschappen van Leefmilieu Brussel - December 2019

[Tussentitel] DE GROENE RUIMTEN

[Pierre LACROIX, Centrum voor stadsecologie vzw, in het Frans]

“In feite volstaat het om de strijd tegen de natuur stop te zetten opdat ze zich kan tonen.

Binnen het kader van het Gewestelijk Programma voor Pesticidenreductie zien we dat het stedelijk landschap zich aan het transformeren is en zien we planten verschijnen: inheemse planten, exotische planten, … maar het is niet de bedoeling om ze te stimuleren, wel om de strijd ertegen stop te zetten.”

[Christophe BOURGOIS, Cel Agenda 21, Anderlecht, in het Frans]

“De natuur is prioritair bij het beheer van dit terrein. Natagora hanteert een beheer dat de biodiversiteit bevordert. We proberen de ontwikkeling van bomen te beperken: wanneer ze te talrijk worden, verdringen ze het riet dat we willen behouden. Dankzij dit riet kunnen een reeks vogels (kleine karekiet, bosrietzanger, ...) zich op deze plek voeden en nesten bouwen. Andere interessante vogels, zoals bijvoorbeeld de steenuil, nestelen in knotwilgen. Er is ook een hele reeks insecten die verbonden zijn met vochtige zones, met name poelen die iets verder in het reservaat liggen. Dit lijkt klein: het is een perceel van 60 are dat twee jaar geleden omgevormd is tot een natuurreservaat, maar het ligt in deze zone van Neerpede dat de gemeente wil behouden als zone van groot landschappelijk en biologisch belang.”

[Stéphane DE GREEF, Brussels Bees Atlas Project Coordinator, Agroecology Lab (ULB), in het Frans]

“Momenteel zijn er 193 soorten bijen geregistreerd in het Brusselse Gewest. Er is één soort honingbij en er zijn 192 soorten wilde bijen. Voor zover we momenteel weten, is de grootste bedreiging voor de bijen, inclusief de wilde bijen, het verlies van habitat: het verdwijnen van wilde, halfnatuurlijke plekken, plekken waar ze hun nest kunnen maken, en het verdwijnen van wilde planten, die men onkruid zou kunnen noemen, maar dit zijn levensnoodzakelijke voedselbronnen voor tientallen bijen in het Brusselse Gewest. Er zijn tal van producten terug te vinden in Brussel die nu niet meer gebruikt worden of zelfs verboden zijn, maar die in de natuur terug te vinden zijn, ofwel omdat ze blijvend zijn, ofwel omdat ze meegevoerd worden door landbouwpraktijken. Dus gaan we planten kopen die reeds besmet zijn die op markten of in winkels terug te vinden zijn.”

[Emilie HOLEMANS, Landschapsarchitect, Leefmilieu Brussel, in het Frans]

“Een van de bijzonderheden van de inrichting hier is de samenwerking met het Erasmusziekenhuis. Leefmilieu Brussel heeft zich altijd bekommerd om het integreren van de gezondheidsproblematiek in de parken door de aanleg van speel- of sportterreinen. Hier was het de ideale gelegenheid om een echt grootschalig project te verwezenlijken. Het ziekenhuis heeft ons een project voor een meditatieparcours voorgesteld. Dit is bij ons meteen in de smaak gevallen omdat meditatie in de natuur alleen maar voordelen biedt: er is ruimte, rust nodig om te kunnen mediteren. Het bijzondere aan dit parcours is dat het door iedereen kan worden beoefend. We hebben het parcours zo ontworpen dat mensen het zelf kunnen afleggen: er staan QR-codes op elk van de panelen die rechtstreeks leiden naar geluidsfragmenten die gerealiseerd zijn door Suzanne Askenasi, ontwerpster van het project. De mensen kunnen rechtstreeks komen met hun koptelefoon en in het park mediteren.”

[Christophe BOURGOIS]

“Binnen het kader van het beheer van het kerkhof van Anderlecht hebben we sinds 2014 het gebruik van pesticiden volkomen stopgezet. Zo hebben we ingespeeld op de Europese regelgeving die werd vertaald op regionaal niveau. We gebruiken helemaal geen pesticiden meer en het wieden van het onkruid gebeurt mechanisch. Samen met het stopzetten van het gebruik van pesticiden, hebben we ook maatregelen genomen om laattijdig te maaien zodat de vegetatie en de inheemse planten sterker kunnen bloeien dan wanneer ze regelmatig worden gemaaid. We stellen vast dat er meer bestuivende insecten en meer vogels zijn. Zo werd de groene specht waargenomen en zijn er sporen terug te vinden van de ransuil, iets wat uitzonderlijk is voor het Brussels Gewest. Een andere actie waarmee we zijn gestart en die we nog verder zullen ontwikkelen, is ecologische begrazing. Sommige grasvelden worden kort gehouden door middel van ecologische begrazing in plaats van ze met machines te maaien in de maand juni en daarna in de herfst. Schapen zullen het gras op verschillende percelen kort houden en beheren. We maakten ons zorgen over hoe bezoekers gingen reageren, maar het onthaal was echt wel positief. Na zich verzameld te hebben rond de grafzerk van een naaste, gaan de bezoekers samen met de kinderen kijken naar de schapen op het kerkhof, waarna ze met een lichter gemoed het kerkhof verlaten.”

[Tussentitel] DE OPENBARE WEG

[Eric FLAMÉE, Green Manager, Brussel Mobiliteit, in het Frans]

“Sinds 2012 vormen we de grote graszones om tot bloemenweides en ecologische ruimten. Jean-Christophe Prignon van Leefmilieu Brussel heeft ons goed geholpen voor het beheer op zich. Hij heeft ons andere ruimten voorgesteld om in te richten en heeft ons ook bepaalde soorten kiemplanten aangeraden om de biodiversiteit te bevorderen. We voerden zowat 20 maaibeurten per jaar uit en nu doen we er nog twee per jaar. We willen meer biodiversiteit, meer groen, maar altijd met de klemtoon op de toegankelijkheid van alle ruimten voor alle inwoners, rekening houdend met de veiligheid omdat we nog altijd Brussel Mobiliteit blijven!”

[Tussentitel] DE GROND

[Emilie HOLEMANS]

“De eerste uitdaging wanneer men een terrein wil aanleggen, is de grond van de volledige site te beheren. De huidige Vogelzangvallei behoorde toe aan meerdere eigenaars, waaronder de VUB, het Erasmusziekenhuis en het OCMW van Brussel. Het grondluik heeft bijna zes jaar in beslag genomen. Het is bijgevolg een van de belangrijkste aspecten van het project voor Leefmilieu Brussel: de grond van de volledige site beheren om er een kwalitatief project van te maken en te streven naar een gemeenschappelijk beheer, een weldoordacht beheer van het geheel. En in het geval van de Vogelzangvallei: een gemeenschappelijk beheer voor de volledige vallei.”

[Tussentitel] GEBOUWEN

[Nathalie RENNEBOOG, Algemeen directrice ff - stadsrenovatie, Citydev, in het Frans]

“We hebben ongeveer 400 woningen gebouwd, zowel sociale woningen als geconventioneerde woningen. Op de Bream-schaal gaan we een adembenemende score van 93,5% behalen: we zijn er bijzonder trots op te kunnen zeggen dat we de meest duurzame wijk ter wereld gaan hebben! De ondersteuning van Leefmilieu Brussel was in de eerste plaats onrechtstreeks: dankzij de fiches die ze gemaakt hebben binnen het kader van de Voorbeeldgebouwen, hebben we de meest optimale keuzes gemaakt daar waar dit mogelijk was. Bijvoorbeeld voor de biotoop-oppervlaktecoëfficiënt was het optimale 0,6. We hebben hetzelfde gedaan voor de energie, voor het water, voor de beplantingen. In het lastenboek leggen we inheemse planten op, bevorderen we de aanplanting van hoogstammige bomen en klimplanten, om zo een habitat te bieden voor de fauna en de flora. Ook gaan we met de hulp van Leefmilieu Brussel een stand van zaken opmaken van de biodiversiteit alvorens te bouwen, om zo te evalueren welk type fauna en flora we gaan bevorderen. Zo kunnen we de bouwpromotoren en de landschapsarchitecten begeleiden bij hun ontwerp.”

[Charlotte SIMON, Projectassistente “Réseau Nature Bruxelles”, Natagora, in het Frans]

“De Onafhankelijke Ziekenfondsen hebben de tips gevolgd die Natagora heeft gegeven: een van die tips was de aanleg van de bloemenweide die u achter mij kan zien. Ze is gemaaid geweest omdat het de jaarlijkse maaiperiode is. Maar we zien dat er achter mij een schuilplek ligt om biodiversiteit alle kansen te geven: het is een zone die echt bescherming biedt aan dieren. Er is ook een haag met inheemse soorten die rondom de site werd aangeplant. Nu begint ze vorm te krijgen. Het idee is om ze niet al te vaak te snoeien zodat ze zich kan ontwikkelen: het is ook een schuilplek voor insecten en vogels. Er is ook een poel die op een vrij uitzonderlijke manier is aangelegd en waar we een volledig andere fauna terugvinden die meestal niet in de buurt van een bloemenweide komt. Zo krijgen ook de werknemers van de Onafhankelijke Ziekenfondsen toegang tot een groene ruimte, kunnen ze zien hoe de spontane en inheemse natuur van onze streek eruitziet en kunnen we hen tonen hoe mooi ze wel is. Dit maakt een visie- en mentaliteitswijziging mogelijk bij de werknemers en niet enkel bij de onderneming.”

[Tussentitel] OPVOEDING

[Sophie MAERCKX, Directrice Apis Bruocsella, in het Frans]

“In feite is de natuur niet veeleisend: ze heeft ons niet nodig! Wanneer we niets doen gaat de natuur zich op een correcte manier ontwikkelen in Brussel. Maar wij hebben haar wel nodig: we moeten de natuur begeleiden in haar evolutie. We organiseren acties met de scholen om de belangstelling van de kinderen voor de natuur die in hun wijk aanwezig is, te wekken. Er is echt wel belangstelling bij de jongeren en de minder jonge mensen om deze plantjes en vogels te ontdekken.”

[Bénédicte BOVAGNET, peuterleidster, kleuterschool van de Marollen, in het Frans]

“We hebben deelgenomen aan een projectoproep, we werden geselecteerd en wachten ongeduldig tot het begint! We hebben alvast alle schuttingen weggehaald die zich achter mij bevonden en we hebben tijdelijke installaties gemaakt. We hebben nu dus Leefmilieu Brussel nodig voor adviezen over de definitieve installatie van bepaalde posten.”

[Isabelle WOUTERS, Kinderdagverblijf Les Petits Poneys, in het Frans]

“Gedurende een jaar hebben we begeleiding gekregen van Apis Bruocsella: technische begeleiding, pedagogische begeleiding, begeleiding voor de aanleg van de tuin, de keuze van de planten, ook de opleiding van onze teams van kinderverzorgsters opdat ze zich het project eigen kunnen maken en het kunnen laten voortbestaan. In het kinderdagverblijf Les Petits Poneys hebben we klimplanten aangeplant, met name klimhortensia’s, kamperfoelie, hop, een opgebonden appelboom met een vijftiental stammen, een moestuin, waarin courgettes en tomaten worden gekweekt, en ook een wijngaard! En vervolgens, aan de andere kant van de crèche, een wilgenkoepel - met andere woorden een levende hut - met een bloemenweide en een insectenhotel. De komende maanden gaan we verschillende nestkastjes in de tuin plaatsen.”

[Charlotte SIMON]

“Op de site van Ceria werden verschillende percelen geselecteerd in samenspraak met de beheerders van de site om de spontane biodiversiteit en de natuur te bevorderen. Het gaat om een campus met een aantal studenten die het milieu of de tuinbouw bestuderen. De studenten worden betrokken bij de aanleg en het beheer van de aanlegwerkzaamheden. Deze betrokkenheid van de studenten bij het proces heeft echt interessante pedagogische gevolgen.”

[Tussentitel] DE COMMUNICATIE

[Sophie MAERCKX]

“Sinds 2014 is er een ecologisch beheerplan dat geleid heeft tot herinrichtingen en tot wijzigingen van praktijken. Daarna heeft de gemeente ingezien dat er een echte communicatiestrategie moest komen voor verschillende doelgroepen: scholen, burgers, ... Bijgevolg hebben ze een toonaangevend pilootproject over communicatie ontwikkeld. De problemen die we ervaren bij de implementatie van een project hebben te maken met transversaliteit: het verwelkomen van de natuur, dat betreft niet enkel de dienst Groene Ruimten / Aanplanting, maar ook stedenbouw, mobiliteit en ruimtelijke ordening. Het is echt belangrijk om al deze actoren rond de tafel te brengen.”

[Axel DEMONTY, Afdelingshoofd - Landschapsarchitect, Leefmilieu Brussel, in het Frans]

“Het is onze taak om de tuiniers te begeleiden bij de evolutie van hun manier van werken. Beetje bij beetje willen we ertoe komen dat netheid niet enkel “Het is clean” betekent. Netheid, dat is ook het leven. Het is deze verschuiving waar we proberen toe te komen, zowel bij het publiek als bij onze medewerkers, of in onze oude manier van werken, die zodanig vastgeroest is dat ze niet meer abnormaal lijkt. We hebben ook privébedrijven die voor ons werken en die een rentabiliteitsdoelstelling nastreven. Hoe groter de machines zijn en hoe sneller het is, hoe meer de vierkante meter winstgevend zal zijn voor het bedrijf in kwestie. Wat betreft onze lastenboeken moeten we ook de manier van opstellen heruitvinden. Samen met onze tuiniers werken we elke dag aan deze mentaliteitswijziging.”

[Charlotte SIMON]

“We moeten echt komen tot een gewoonteverandering en tot een andere visie ten aanzien van “Wat is mooi, wat is netjes? Wat is esthetisch in termen van aanleg?” door de biodiversiteit te bevorderen. We zitten nog altijd in de fase van het debat en de discussie waar we de volgende vraag stellen: “Laten we hoog gras verder groeien?” Is dat noodzakelijkerwijs lelijk? Het hangt er allemaal van af hoe het wordt beheerd. We zullen namelijk zien dat er nieuwe plantensoorten verschijnen en dat een nieuwe vorm van schoonheid zijn intrede doet.”

[Pierre LACROIX]

“We moeten een nieuwe transversale visie van de natuur in de stad hebben, hetzij inzake ruimtelijke ordening, hetzij in de manier van denken over de mobiliteit in de stad. Ergens is biodiversiteit iets volkomen transversaal dat niet ondergeschikt zou mogen zijn aan private belangen of louter afhankelijk van de krappe ruimte die men haar laat!”

[Tussentitel] CONCLUSIES

[Stéphane DE GREEF]

“Zowel op privéschaal als op schaal van het beheer van de groene ruimten, moeten dieren meer overlevingskansen krijgen door waardplanten te hebben die van de maand februari tot de maand oktober bloeien, door terreinen te hebben waar bijen kunnen nestelen in de bodem of in holle stengels. Alleen nestkastjes plaatsen is niet voldoende! We moeten weten welke diersoorten we hebben om te begrijpen wat ze nodig hebben.”

[Charlotte SIMON]

“Wat ons zou helpen bij ons werk bij het bouwen van nieuwe gebouwen of bij nieuwe inrichtingswerkzaamheden, dat is dat er meer stedenbouwkundige of wetgevende verplichtingen zijn, opdat de stedenbouwkundige aannemers of de tuinaannemers iets meer verplicht zijn om rekening te houden met biodiversiteit.”

[Pierre LACROIX]

“We bevinden ons in een ecologische noodtoestand. Als we de laatste stedelijke braakliggende gebieden betonneren, verkrijgen we iets vrij onsamenhangend.”

[Bénédicte BOVAGNET]

“Eenmaal de kinderen buiten zijn, worden het andere kinderen: ze uiten zich niet op dezelfde manier! Hier hebben ze een andere kijk, ze zijn gemotiveerd, ze zijn nieuwsgierig! Ze beginnen plots te praten, terwijl sommigen niet praatten. De natuur geeft hen opnieuw een tweede leven. Het is inderdaad zo dat het plezier doet de kinderen te zien spelen, hun ervaringen te delen, te gaan rondwoelen in de grond, kleine beestjes te vinden die ze tonen, die ze bekijken, ... In de klas hebben we slakkeneitjes ... Deze volledige levenscyclus die we bekijken, is belangrijk! We vergeten maar al te vaak dat we ook deel uitmaken van die wereld!”

[Generiek]

Natuurplan / Gewestelijk Programma voor Pesticidenreductie 2016-2022 is een productie van Leefmilieu Brussel. Coördinatie Afdeling Ontwikkeling Natuur & Landbouw, Afdeling Groene Ruimten

Realisatie: Elisa Vandekerckhove

Coördinatie: Springtime

© Leefmilieu Brussel - December 2019